Peter Paul Rubens
Peter Paul Rubens is een Antwerpse schilder en tekenaar. Hij is de belangrijkste en meest gevierde zeventiende-eeuwse kunstenaar uit Noord-Europa. Zijn invloed is bijzonder groot. Rubens is het typevoorbeeld van de pictor doctus, of geleerde kunstenaar. Hij krijgt een humanistische opleiding, bezit een uitgebreide talenkennis, kent de klassieke literatuur en spiegelt zich aan de neostoïcijnse leer van Justus Lipsius (1532-1599). Rubens collectioneert antiquiteiten en schilderijen. De kunstenaar verwerkt zijn intellectuele bagage in zijn werken
Rubens is een echte hofschilder en omwille van zijn vernuft wordt hem gevraagd om diplomatieke reizen te ondernemen. Hij is bijzonder succesvol als kunstenaar en kan voor de talloze opdrachten terugvallen op een atelier met uitstekende medewerkers. Bekende kunstenaars zoals Anthony van Dyck (1599-1641) passeren er de revue. Rubens is een alleskunner en vervaardigt monumentale altaarstukken, grote mythologische cycli, portretten, dramatische dierstukken, landschappen, architectuurplannen, grafiek en tapijtontwerpen.
Bepalend in zijn loopbaan is zijn verblijf in Italië van 1600 tot 1608. Vooral de kunst uit de Veneto, met name het werk van Titiaan (Ca. 1485/90-1576) en Tintoretto (1519-1594), maakt een onuitwisbare indruk. Dit uit zich in de dramatische compositie, en het kleur, licht- en ruimtegebruik. Daarenboven baseert hij zich op het clair-obscur van onder anderen Caravaggio (1571-1610), op de monumentale figuren van Michelangelo (1475-1564) en het werk van Rafaël (1483-1520).
Omstreeks 1608-1612 is Rubens sterk beïnvloed door het caravaggisme en de atletische figuren van Michelangelo. Tussen 1612 en 1620 evolueert hij naar een meer classicistische stijl: harmonieuze structuur, sculpturale figuren en verzadigde kleuren. Hét voorbeeld is De kruisafneming in de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekathedraal.
Vanaf 1620 doet de zogenaamde hoogbarok (maniera grande) zijn intrede in het oeuvre van Rubens. Het gaat om een verhoogde expressie, grotere dramatiek en stukken van een monumentale grootte. De triomfalistische propaganda van de contrareformatie wordt in Rubens' werk geëchood. Een typevoorbeeld is De val der verdoemden (Alte Pinakothek, München).
Rond 1630 leunt Rubens stilistisch dicht aan bij Titiaas ultima maniera of laatste stijlontwikkeling. Rubens streeft ernaar om verfpartijen in elkaar te laten verglijden. De dikker aangebrachte verf van rond 1612 vervangt hij door een lichtere manier van schilderen: zachter coloriet, lossere verftoets. Rubens staat bekend om zijn temperamentvolle en snelle schilderwijze.
Rubens' stijl wordt tegen het einde van zijn leven lyrischer. In deze periode concentreert de meester zich onder andere op landschappen. Werken met mythologische verhaalstof blijven populair. In dat opzicht moet de cyclus rond de Metamorfosen van Ovidius als decoratief programma van het jachtslot Torre de la Parada van Filips IV vermeld worden.
(tekst: Matthias Depoorter)